Przypomina idealnie dopasowany płaszcz, który chroni narządy, mięśnie, oraz całą niewidoczną gołym okiem maszynerię przed światem zewnętrznym. Ten „płaszcz” to integralna część nas, który nie tylko broni, ale i bierze udział w ważnych procesach życiowych.
Skóra jest zewnętrzną powłoką ciała okrywającą jego organy wewnętrzne. Wraz z włosami, paznokciami i gruczołami skórnymi (łojowymi, potowymi i sutkowymi) tworzy tzw. powłokę wspólną, czyli warstwę oddzielającą ustrój wewnętrzny od środowiska zewnętrznego.
Powłoka wspólna pozwala zachować człowiekowi homeostazę, czyli stały poziom parametrów wewnętrznych, a bardziej poetycko mówiąc – spokój organizmu. Dzięki temu stanowi równowagi „w środku nas” samoczynnie zachodzi wiele procesów biologicznych.
Jak zbudowana jest skóra?
Składa się ona z trzech warstw:
Zewnętrznej – naskórka zbudowanego z kilku warstw komórek nabłonkowych (keratynocytów):
podstawnej,
kolczastej,
ziarnistej,
rogowej (zbitej i rogowaciejącej),
jasnej (tylko na podeszwach stóp i wewnętrznej stronie dłoni)
W naskórku znajdują się jeszcze specjalne komórki: melanocytowe – nadają skórze barwę,układu odpornościowego (Langerhansa), nerwowe (Merkla) – receptory przekazujące do mózgu bodźce czuciowe.
Środkowej – skóry właściwej zbudowanej z tkanki łącznej (kolagenu i elastyny). Znajdują się w niej:
receptory,
naczynia krwionośne,
wydzielnicze (wyprowadzające) części gruczołów potowych i łojowych,
komórki nerwowe
komórki odpornościowe, np. mastocyty, które w reakcji na kontakt z czynnikiem obcym (antygenem) wywołują lokalny stan zapalny. To w nich zakotwiczone są korzenie włosów. Odżywia i wspiera całą powłokę właściwą.
Najgłębszej – tkanki podskórnej złożonej z tkanki łącznej właściwej luźnej oraz tłuszczowej. Ta ostatnia zapewnia izolację termiczną, chroni przed urazami i jest świetnym zapasowym źródłem energii. Dzięki niej skóra może częściowo przesuwać się po mięśniach i kościach. Częściowo z tkanki podskórnej wyrastają cebulki (fachowo: opuszki) włosów oraz biorą swój początek gruczoły skórne.
Gdzie gruba, jak gruba i jak wielka?
Skóra zajmuje miejsce mniej więcej 1,5-2 mkw. Jej grubość waha się od 1,5 do 5 mm (najmniejsza – na powiekach, największa – na piętach) i zależy od stopnia ryzyka jej uszkodzenia. Innymi słowy w miejscach bardzo narażonych na otarcia skóra jest grubsza i odwrotnie.
W okolicach naturalnych otworów, np. odbytu, pochwy, ust, zamienia się w błony śluzowe, które ochraniają narządy wewnętrzne stykające się ze środowiskiem zewnętrznym. Wyściółka ta odznacza się większą niż inne miejsca w organizmie tolerancją na antygeny (w przeciwieństwie do innych punktów ciała mikroby mogą żyć w błonie i nie wywoływać negatywnych konsekwencji).
Kolor skóry zależy od zawartości melaniny. Jej produkcja pobudzana jest m.in. przez promieniowanie UV, a zróżnicowanie barwy – w tym opalenizna – to wyraz adaptacji do różnego natężenia tego promieniowania.
Jakie skóra ma zadania?
Nie tylko izoluje od środowiska wewnętrznego, czyli nie tylko zatrzymuje drobnoustroje chorobotwórcze czy broni przed czynnikami mechanicznymi i chemicznymi, ale trzyma też cały organizm „w ryzach”. Skóra uczestniczy w:
wymianie gazowej,
termoregulacji (co objawia się obecnością potu na jej powierzchni),
gospodarce wodno-elektrolitowej,
przemianie materii,
magazynowaniu energii,
wyrażaniu stanów emocjonalnych,
produkcji melaniny, która chroni organizm przed szkodliwym działaniem promieni UV,
produkcji witaminy D3(powstaje z 7-Dehydrocholesterolu, który pod wpływem promieni słońca zamienia się w lumisterol, a ten wskutek działania ciepła – w witaminę, która reguluje gospodarkę wapniowo-fosforową i odpowiada za rozwój kośćca),
w reakcji odpornościowej wywołanej przerwaniem powłoki właściwej i próbą wtargnięcia do ustroju szkodliwych mikroorganizmów.
Skóra jest również narządem zmysłów. To w niej ukryte są receptory czucia (dotyku), temperatury i bólu. Dzięki narządom czucia powierzchniowego odbieramy sygnały płynące z otoczenia i komunikujemy się z nim.
Receptory w skórze pełnią również funkcje obronne, które uaktywniają się po zidentyfikowaniu przez mózg czynników mogących wywołać w naszym organizmie szkodę, np. jego uszkodzenie. Wówczas następuje automatyczna, bezwiedna reakcja, której celem jest uniknięcie negatywnych efektów zagrożenia.
Skóra posiada także narządy czucia głębokiego (propriocepcji) spełniające ważną rolę w koordynacji ruchowo-wzrokowej. Nie bez powodu mówi się: „doświadczyć czegoś na własnej skórze”. To w końcu dzięki niej odkrywamy zmysłami świat zewnętrzny